Atrakcje Turystyczne

Żurada

 

Pierwsza wzmianka o Żuradzie pochodzi z dokumentu datowanego na 1387 rok, w którym zapisano, że wdowa po Klemensie z Mokrska, kasztelanie radomskim dziedziczka Witeradowa i Żurady pozwała Dzierżka stolnika sandomierskiego o dziczyznę gwałtem na drodze zabraną. Wieś była zwana ongiś m.in. Szczurada, Zdziuradow, Zwada, Zurada i Zdurada. Pochodzenie nazwy wsi pozostaje niejasne. Jak można sądzić wywodzi się ona od słowa żer (może od żerowisko zwierząt?).

 

W 1402 rajcy olkuscy zakupili od Rafała z Miechowa trzy podolkuskie wsie, wśród nich Żuradę. Mieszkańców wsi obejmowało prawo miejskie Olkusza, a oni sami zwani byli suburtanami („przedmieszczanami”). Od XV w. Żurada należy do okręgu parafialnego w Olkuszu. Jan Długosz w „Liber Beneficiorum” wymienia należącą do miasta ośmiołanową Żuradę z dworem jako dobro monarsze. Z końca XV wieku mamy więc potwierdzoną informację o folwarku w Żuradzie.

 

W 1581 r. regestr poborowy powiatu krakowskiego wyliczał ją jako jedną z trzech wsi (obok Witeradowa i Starczynowa) dzierżawionych przez Piotra Czarnego.
Regestr poborowy z 1629 r., w którym Żurada (zapisana jako Dzdzurada) występuje łącznie z Witeradowem (Witaradowem) i Starczynowem (Starcinow) wylicza, że Walenty Drab oddał pobór z tych wsi od: 14 łanów, papiernika, towarzysza, koła dorocznego, 6 zagród bez ról, 3 zagród z rolą i piekarza - w sumie florenów 73 i 2 grosze.

W XVII stuleciu obce wojska rujnowały wieś, okoliczna szlachta podbierała przygraniczne pola. Żurada, jak i inne miejskie wsie, były w ciągłej zastawie dzierżawnej, na poczet m. in. kontrybucji nakładanych na Olkusz przez różne wojska.
W 1791 roku było tu 45 dymów (domów), w których mieszkało 268 osób, w tym 5 Żydów. W 1827 roku miejscowość zwiększyła się do 71 domów i 518 mieszkańców.

W XIX w. wieś dzierżawili m.in.: Andrzej Grąbczewski, Franciszek Lelowski, Ignacy Widerakiewicz. W połowie XIX stulecia wieś liczyła 997 mórg i 116 prętów. Było w niej 54 gospodarzy, 5 chałupników. Gospodarstwa obejmowały 5-10 mórg.
W 1908 r. w Żuradzie doszło do starcia bojówkarzy socjalistycznych z żandarmerią carską.

 

Zestrzelenie. Żuradę rozsławił ppor. Władysław Gnyś z krakowskiego dywizjonu myśliwskiego, który 1 września 1939 roku, ok. godz. 6 rano, zestrzelił nad wsią dwa niemieckie bombowce Dornier, wracające z bombardowania Krakowa. Lata później, po analizie meldunków (także niemieckich), historycy uznali, że strącone nad Żuradą bombowce były pierwszymi niemieckimi samolotami, jakie zestrzelono podczas II wojny światowej. W 1996 r. mieszkający w Kanadzie pułkownik Władysław Gnyś, jako Honorowy Obywatel Olkusza, odwiedzając Żuradę, odsłonił poświecony jego zwycięskiej potyczce obelisk, a miejscowej szkole podstawowej nadano jego imię.

Skarb. W 1961 r. w lesie pod Żuradą znaleziono 9 srebrnych monet. Na skarb składały się półgrosze koronne wybite w latach 1399-1414 czyli w czasach panowania Władysława Jagiełły.

 

Zabytki. Przy skrzyżowaniu drogi wojewódzkiej Olkusz-Trzebinia z drogą do Żurady (Kolonia I) znajduje się stara kapliczka przydrożna. Legenda głosi, że wokół tego miejsca straszy.

 

 Pewnie dlatego kiedyś postawiono tu kapliczkę. Z kolei przy drodze z Olkusza do Żurady – w lesie przed Mazańcem - na niewielkim wzniesieniu stoi kapliczka pw. św. Stanisława. Ponoć zbudowano ją na kurhanie usypanym z gruzów jakiegoś kościoła.